သူတို႔ ဘယ္ေရာက္သြားၾကသလဲ

သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ ဆဲလ္ဖုန္းေတြ၊ လက္ပ္ေတာ့ပ္ေတြ၊ စက္ပါတဲ့ အ႐ုပ္ေတြ၊ ဒီဂ်စ္တယ္ကင္မရာေတြေဟာင္းသြားရင္၊ ပ်က္ သြားရင္၊ မသံုးေတာ့ရင္ သူတို႔ဘယ္ေရာက္သြားပါသလဲ။
ၿပီးခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ကအထိ လွ်ပ္စစ္စက္ပစၥည္းေတြက ဒီေလာက္အထိ မေပါမ်ားေသးတဲ့အတြက္ စြန္႔ပစ္တဲ့ေနရာမွာ ျပႆနာမႀကီးလွပါဘူး။ ဒါေပမဲ့  ဒီဆယ္စုႏွစ္အတြင္းမွာေတာ့ e-waste လို႔ အတိုေကာက္ေခၚၾကတဲ့ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္းအမိႈက္ရဲ႕ျပႆနာက အေတာ့္ကို ႀကီးလာေနပါၿပီ။ ၀ယ္အား၊ ထုတ္အားမ်ားလြန္းလာေပမယ့္ သူတို႔ကို စြန္႔ပစ္ရာမွာ စနစ္တက် ျပန္လည္ အသံုးခ်ၿပီး သဘာ၀၀န္းက်င္နဲ႔ သက္ရွိေတြကို အႏၲရာယ္ကင္းေအာင္ မလုပ္ ႏိုင္ၾကပါဘူး။ ဒီထက္ပိုဆိုးတာက ဒီအမိႈက္ျပႆနာကို ေစ်းေပါေပါနဲ႔ ေျဖရွင္း ႏိုင္ဖို႔ ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြကို တရားမ၀င္ခိုးပို႔ေနတာပါပဲ။

‘‘စည္းကမ္းတက်စြန္႔ပစ္ရာမွာ ကုန္က်မယ့္ စရိတ္ေတြကို မသံုးခ်င္ေတာ့ တစ္ပတ္ရစ္ပစၥည္းဆိုတဲ့နာမည္နဲ႔ ဒီအမိႈက္ေတြကို အမ်ားအားျဖင့္ အာဖရိက ႏိုင္ငံကို ေမွာင္ခိုတင္ပို႔ေနၾကတယ္’’လို႔ Interpol ႏိုင္ငံတကာရဲအဖြဲ႕ ေျပာ ခြင့္ရသူတစ္ဦးက ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုထားပါတယ္။
၂၀၁၃ တြင္းမွာ ဥေရာပကမ္းေျခကထြက္ခြာတဲ့ ကြန္တိန္နာ သံုးခုမွာ တစ္ခုက အဲဒီလွ်ပ္စစ္ပစၥည္းအမိႈက္ေတြျဖစ္တဲ့အေၾကာင္း Interpol က ေတြ႕ရွိခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ ကုမၸဏီေပါင္း ၄၀ ေက်ာ္ကို ရာဇ၀တ္မႈေတြနဲ႔ စစ္ေဆး အေရးယူခဲ့ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ e-waste ေတြကေတာ့ ေမွာင္ခိုနည္းလမ္းေပါင္း မ်ားစြာနဲ႔ ထြက္ေနဆဲပါပဲ။

အဲဒီႏိုင္ငံေတြမွာ ပုဂၢလိက ကုမၸဏီေတြကလက္ခံေနၿပီး ဒီအထဲက သံုးလို႔ ရတဲ့ ဓာတ္သတၱဳေတြျပန္ထုတ္၊ က်န္တဲ့အမိႈက္ေတြကို စနစ္တက်စြန္႔ပစ္ ဆိုတာေတြလုပ္ရမွာျဖစ္ေပမယ့္ လုပ္ကိုင္တဲ့ေနရာမွာ စနစ္မက် တာ၊ ေငြကုန္ေၾကးက်မခံႏိုင္တာ ေတြေၾကာင့္ ေဒသခံလူထုနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ သဘာ၀၀န္းက်င္ကို အင္ မတန္ထိခိုက္ေစတယ္လို႔လည္း သူက ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ႏိုင္ငံ တခ်ဳိ႕ေလာက္ကပဲ ျပႆနာရဲ႕ အတိမ္အနက္ကိုေစာေၾကာႏိုင္ ၾကပါတယ္။

e-waste ျပႆနာေျဖရွင္း ေရးေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ STEP အဖြဲ႕ ရဲ႕ ၂၀၁၂ မွတ္တမ္းေတြအရ ေရခဲေသတၱာ၊ ကစားစရာအ႐ုပ္ ကစၿပီး ဓာတ္ခဲသံုးသြားပြတ္တံအထိ ကမၻာ့အျမန္ဆံုးႏႈန္းနဲ႔ ပြားလာေနတဲ့ e-waste ေတြထဲမွာ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံက တစ္ႏွစ္ကို တန္ေပါင္း ၁၁ဒသမ၁ သန္း၊ အေမရိကန္က တန္ေပါင္း ၁၀ သန္းရွိတဲ့ အမိႈက္ေတြ အမ်ားဆံုးပါ၀င္ေနပါတယ္။

ကမၻာနဲ႔တစ္၀န္း တစ္ႏွစ္ကို လွ်ပ္စစ္ပစၥည္းအမိႈက္ဟာ
မက္ထရစ္တန္သန္းေပါင္း တန္ ၂၀ ကေန ၅၀ အထိထြက္ပါ တယ္။
လာမယ့္ သံုးႏွစ္အတြင္းမွာ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္း အမိႈက္ေတြဟာ ေနာက္ထပ္ ၃၃ ရာခိုင္ႏႈန္း ထပ္ တိုးလာဦးမယ္လို႔ ကုလသမဂၢက ခန္႔မွန္းပါတယ္။ ဒါကေတာ့ အီဂ်စ္က ပိရမစ္ႀကီး ရွစ္ခုစာ ေလာက္ရဲ႕ အေလးခ်ိန္နဲ႔ ညီမွ်တဲ့ e-waste ေတြပါပဲ။ ကမၻာေပၚမွာ လူတစ္ဦးပ်မ္းမွ် လွ်ပ္စစ္အမိႈက္ ခုနစ္ကီလိုဂရမ္ စြန္႔ပစ္ေနတယ္ လို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။

လွ်ပ္စစ္ပစၥည္း ၈၀ ကေန ၈၅ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ သာမန္အမိႈက္ပံု ဒါမွမဟုတ္ အမိႈက္မီး႐ိႈ႕တဲ့ စက္ေတြ မွာပဲ အဆံုးသတ္ေနတဲ့အတြက္ အဆိပ္ေငြ႕ေတြ ေလထုထဲေရာက္ ေနပါတယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာ ဆိုရင္ အမိႈက္စုစုေပါင္းရဲ႕ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္းကသာ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္းေတြ ျဖစ္ေပမယ့္ အမိႈက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ ေပၚတဲ့ အဆိပ္ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကို သူတို႔က ထုတ္ေပးေနပါတယ္။ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္းေတြထဲက ခဲပမာ ဏတစ္ခုတည္းကေတာင္ လူနဲ႔ သတၱ၀ါေတြရဲ႕ အာ႐ုံေၾကာ၊ ေသြးနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ကို ဖ်က္ဆီးႏိုင္ပါတယ္။

ဒီထဲမွာ ဆဲလ္ဖုန္းအမိႈက္က ေတာ့ အျမန္ဆံုးတိုးလာေနတဲ့ အမိႈက္ပါပဲ။ ဆဲလ္ဖုန္းနဲ႔ တျခား လွ်ပ္စစ္ပစၥည္းေတြမွာ ေရႊ၊ ေငြ အစရွိတဲ့ တန္ဖိုးရွိတဲ့ ဓာတ္သတၱဳ ေတြ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဆဲလ္ဖုန္း အလံုးေပါင္း တစ္သန္းကို Recycle လုပ္ရင္ သြပ္က ၃၅,၂၇၄ ေပါင္၊ ေငြက ၇၇၂ ေပါင္၊ ေရႊက ၇၅ ေပါင္၊ ပါလာဒီယမ္က ၃၃ ေပါင္ျပန္ထြက္လာပါတယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ သားေတြဟာ တစ္ႏွစ္ကို ေဒၚလာ သန္း ၆၀ ေက်ာ္ဖိုးရွိတဲ့ ေရႊ၊ ေငြေတြကို ႏွစ္စဥ္စြန္႔ပစ္ေနတဲ့ သေဘာ ပါ။

လက္ရွိမွာ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္း အမိႈက္ေတြရဲ႕ ၁၂ဒသမ၅ ရာခိုင္ ႏႈန္းကိုပဲ စနစ္တက်စြန္႔ပစ္ၿပီး ျပန္လည္အသံုးခ်ႏိုင္ပါေသးတယ္။ တကယ္လို႔မ်ား လက္ပ္ေတာ့ပ္ အလံုးတစ္ေသာင္းေလာက္ကို Recycle လုပ္ႏိုင္ရင္ အိမ္ေပါင္း ၃,၆၀၀ ေက်ာ္မွာ တစ္ႏွစ္တစ္ႏွစ္ သံုးေနတဲ့ စြမ္းအင္ေတြကို ေခြၽ တာႏိုင္မယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

ဒီလိုစက္ပစၥည္းေတြ ထုတ္ လုပ္တဲ့ေနရာမွာလည္း ပတ္၀န္း က်င္ကို အေတာ္ထိခိုက္ပါတယ္။ ကြန္ပ်ဴတာတစ္လံုးနဲ႔ ေမာ္နီတာတစ္ခုထုတ္ဖို႔အတြက္ ေက်ာက္မီးေသြး ဒါမွမဟုတ္ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ ၅၃၉ ေပါင္၊ ဓာတုပစၥည္းက ၄၈ ေပါင္၊ ေရက တစ္တန္ခြဲသံုးရပါတယ္။

e-waste အမ်ားဆံုးထုတ္ လုပ္တဲ့ အေနာက္ႏိုင္ငံက အမိႈက္ ေတြဟာ ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ အဆံုးသတ္ၾကပါတယ္။ ၅၀ ကေန ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံရဲ႕ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္းအမိႈက္ ေတြကို ျပည္ပတင္ပို႔ေနၿပီး အဲဒီ ထဲက အမ်ားစုကို အာရွက ယူပါ တယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံ ေတြမွာ Recycle စနစ္တက်လုပ္ ဖို႔ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းနဲ႔ ဥပေဒ အားနည္းတဲ့အတြက္ အဲဒီေဒသ ေတြမွာ ေရ၊ ေျမ၊ ေလထုနဲ႔ သက္ရွိ ေတြ အဆိပ္သင့္ၾကရသလို ဒီပစၥည္းေတြထဲက ဓာတ္သတၱဳေတြ ျပန္ထုတ္တဲ့အခါမွာလည္း လူ အားနဲ႔ ထုတ္ၾကပါတယ္။

‘‘ကြၽန္ေတာ့္အလုပ္က မီး ေခ်ာင္းႀကီးေတြထဲက ေၾကးနန္း ႀကိဳးကို ျပန္ထုတ္ရတာ။ မီးေခ်ာင္းကို ဒီအတိုင္း႐ိုက္ခြဲၿပီး ထုတ္ၾက တယ္။ အဲဒီကေန ထေပါက္ၿပီး ကြၽန္ေတာ့္မ်က္စိကို ထိသြားတာ။ သူေဌးကေတာ့ ေဆးကုေပးပါ တယ္။ ဒါေပမဲ့ မ်က္လံုးတစ္ဖက္ကေတာ့ ပ်က္သြားတယ္’’
မေလးရွားႏိုင္ငံမွာ တရား မ၀င္အလုပ္သမားျဖစ္ခဲ့ဖူးၿပီး လက္ရွိ အေမရိကန္ႏုိင္ငံကို ေရာက္ေနတဲ့ ျမန္မာတစ္ဦးက ေျပာျပတာပါ။ ဒီမွာေတာ့ သူ႔ကို မ်က္လံုး အတုထည့္ေပးဖို႔ ဆရာ၀န္ေတြက ျပင္ဆင္ေနပါတယ္။ သူ႔လိုပဲ e-waste အမိႈက္ေတြကေန ဓာတ္ သတၱဳထုတ္တဲ့ အလုပ္ကို အႏၲ ရာယ္ကေန အကာအကြယ္ပစၥည္းေတြမပါဘဲ ၀င္လုပ္ေနတဲ့ ျမန္မာ ႏိုင္ငံသားေတြ မနည္းဘူးလို႔ သူက ေျပာပါတယ္။

e-waste က ထြက္တဲ့ အဆိပ္ေတြက စိမ့္ထြက္တဲ့အရည္ေတြ၊ အမႈန္ေတြ၊ ဓာတ္ေတြက ေသာက္ ေရ၊ သံုးေရေတြထဲ၀င္၊ မီး႐ိႈ႕လို႔ ထြက္တဲ့ အဆိပ္ေငြ႕က လူနဲ႔ သတၱ၀ါေတြရဲ႕ အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္း ထဲ၀င္၊ ဒါေတြကို စနစ္တက်ျပန္ ၿပီး အသံုးမခ်ႏုိင္ေသးရင္ေတာ့ လာမယ့္ ဆယ္စုႏွစ္မွာ e-waste ျပႆနာဟာ အထူးသျဖင့္ ဆင္း ရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြက ျပည္သူေတြအ တြက္ အဓိကက်န္းမာေရးျပႆ နာတစ္ရပ္ ျဖစ္လာႏုိင္ပါတယ္။
 
ေခတ္မီပစၥည္းေတြရဲ႕ အသံုး၀င္မႈနဲ႔အတူ ဒီပစၥည္းေတြသက္ တမ္းကုန္သြားခ်ိန္မွာ ထုတ္လုပ္ သူေတြေရာ ေရာင္း၀ယ္အသံုးျပဳ သူေတြကပါ တာ၀န္ရွိရွိ စနစ္တ က်စြန္႔ပစ္ဖို႔၊ ဒီျပႆနာေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားၿပီး အသိရွိၾက ဖို႔ အေရးတႀကီးလိုအပ္ေနၿပီ ျဖစ္ ပါတယ္။

 .http://www.7daydaily.com/story/27261